De term “samenredzaam” zou een vanzelfsprekend begrip moeten zijn in een tijd waarin crises zich opstapelen. Of het nu gaat om geopolitieke spanningen, klimaatverandering of verstoringen in de voedselvoorziening, we hebben meer aan solidariteit dan aan individueel bezit. Toch lijken we in Nederland nog niet klaar voor een structurele omslag naar collectieve veerkracht. Terwijl Finland al jaren inzet op civiele weerbaarheid en een politiek van verbinding, blijven wij steken in losse initiatieven zonder integrale aanpak. Dit moet anders.
Een robuust voedselsysteem als basis
De kwetsbaarheid van ons voedselsysteem is evident. Supermarkten hebben slechts voor een paar dagen voorraad, en de helft van de mondiale calorie-inname komt uit slechts drie gewassen: tarwe, rijst en mais. Tegenvallende oogsten door extreem weer of geopolitieke spanningen kunnen desastreuze gevolgen hebben. Toch blijft Nederland sterk afhankelijk van geïmporteerde meststoffen en veevoer, terwijl alternatieve teeltwijzen zoals agroforestry en voedselbossen nauwelijks worden gestimuleerd.
In Boxtel, waar kenniscentra voor landbouwtransitie actief zijn, diende ik een motie in voor een voedselvisie als noodplan voor samenredzaamheid. Dit moet uitmonden in een voedselbeleid met stimuleringsmaatregelen, gericht op lokale initiatieven en de wijken. Ook landelijk is een herziening noodzakelijk: we moeten overschakelen naar een toekomstgerichte landbouw waarin plantaardige en lokale voedselproductie centraal staan. Helaas heeft de motie geen meerderheid gehaald. Mede omdat we geduld moeten hebben tot nieuw landbouwbeleid is ontwikkeld.
De politieke tegenstrijdigheid: noodpakketten versus structurele verandering
Het kabinet adviseert burgers een overlevingspakket in huis te halen, maar tegelijkertijd worden klimaatmaatregelen uitgekleed, wat de noodzaak van lokale voedselvoorziening alleen maar vergroot. Dit is dweilen met de kraan open. We bevinden ons niet in een versnelde opwarming, maar in een klimaatcollapse. Een noodpakket biedt slechts kortstondige verlichting; structurele hervorming is noodzakelijk.
Het economische verlies door klimaatverandering en ecologische schade is niet alleen een kwestie van vernietiging, maar ook van systeemfalen. Handelsinfrastructuren haperen, ecosysteemdiensten degenereren en volksgezondheidskosten stijgen. De optelsom leidt tot langdurige ecologisch-economische ontwrichting. Daarom moeten we nu investeren in duurzame landbouw en een circulair voedselsysteem.
Wat kunnen gemeenten doen?
Gemeenten spelen een cruciale rol in het faciliteren van deze transitie. Ze kunnen bedrijven en inwoners stimuleren om minder dierlijke en meer plantaardige voeding te consumeren en produceren. Dit kan onder andere door:
- Een wethouder voedsel aan te stellen en versnippering van voedselbeleid tussen portefeuilles te voorkomen.
- Plantaardige catering als norm bij gemeentelijke voorzieningen invoeren.
- Wijktrainers te benoemen die duurzame en gezonde voeding promoten.
- Een stimuleringsregeling voor gezonde en duurzame voeding in te stellen, zodat bedrijven en initiatieven de meerprijs van plantaardige voedselinkoop kunnen compenseren.
- Samenwerking met het bedrijfsleven en publieke instellingen via convenanten of green deals.
- Voedselraden te betrekken bij de implementatie van beleid, zodat inwoners actief meedenken en bijdragen.
- Reclame in de publieke ruimte te beperken tot duurzaam en plantaardig voedsel.
- Voorwaarden te stellen aan evenementen, met een minimaal aandeel plantaardige en en maximaal aandeel dierlijke producten.
Van crisisreactie naar toekomstbestendigheid
Het is tijd om van incidentpolitiek over te schakelen naar langetermijnvisie. Samenredzaamheid vraagt om investeringen in collectieve voorzieningen en structurele maatregelen die onze samenleving veerkrachtig maken. In plaats van te wachten op de volgende crisis, moeten we nu handelen. De overheid, gemeenten en burgers hebben hierin allen een rol. Het is tijd om samenredzaam te worden.
Samenredzaam: tijd voor collectieve veerkracht
In tijden van crisis hebben we meer aan solidariteit dan aan individueel bezit. Toch blijft Nederland afhankelijk van een kwetsbaar voedselsysteem en importketens. We moeten nú overschakelen naar toekomstbestendige landbouw en lokale voedselvoorziening stimuleren. Gemeenten spelen hierin een cruciale rol: van plantaardige catering tot voedselraden en een wethouder voedsel.
Het kabinet adviseert een noodpakket, maar zonder structurele verandering is dat een doekje voor het bloeden. Laten we de crisis vóór zijn. #Samenredzaam
Hoe denk jij dat we samenredzaamheid kunnen versterken?
SEO-woorden: Voedselzekerheid, duurzaamheid, lokale landbouw, klimaatbeleid, veerkracht, agroforestry, eiwittransitie, voedselvisie, circulaire economie, gemeenschapskracht.
In Boxtel diende PvdAGroenLinks een motie in over dit thema. De wethouder heeft toegezegd dat dit meegenomen wordt in het landbouwbeleid. We verwachten dat eind 2025.